Indicatoren

Inleiding

In de gezondheidszorg zijn kwaliteit en transparantie belangrijke onderwerpen. Dit is terug te zien in de ontwikkeling van richtlijnen voor medisch handelen en indicatoren om dit handelen te kunnen meten. Deze indicatoren zijn in opdracht van de NVvH opgesteld bij de richtlijn Acute appendicitis. Het is aan de NVvH om, conform de hieromtrent geldende afspraken, te bepalen of de indicatoren een plaats moeten krijgen in de te registreren indicatoren.

 

Doel van de indicatorset

Het doel van de indicatorenset is om kwaliteit van zorg en implementatie van de richtlijn acute appendicitis te kunnen met in de tweede lijn.

 

Algemene informatie betreffende indicatoren

Meten van kwaliteit

Het primaire doel van kwaliteitsmeting voor medisch specialisten is het verbeteren van kwaliteit van zorg door het inzichtelijk maken (meten) van uitkomsten, processen, randvoorwaarden en structuren. Door inzichtelijk te maken hoe de zorg geleverd wordt kunnen aanknopingspunten voor kwaliteitsverbetering worden geïdentificeerd. Door het aanpakken van deze punten wordt de kwaliteit van zorg beter. Goede kwaliteit van zorg wordt gedefinieerd als zorg die veilig, effectief, patiëntgericht, tijdig en efficiënt is en die toegankelijk is voor iedere zorgvrager uit de bevolking.

 

Het kwaliteitsbeleid van medisch specialisten heeft als uitgangspunt continue verbetering en borging van kwaliteit van zorg. Belangrijke doelstelling is dan ook het realiseren van verbeteringen door middel van het realiseren van een kwaliteitscyclus. Een geïntegreerd kwaliteitsbeleid kenmerkt zich door onderlinge samenhang van de verschillende basisinstrumenten in een kwaliteitscyclus. Richtlijnen vormen als professionele standaard de basis voor goede zorg. Op basis van de richtlijnen worden indicatorensets ontwikkeld. Indicatoren (en kwaliteitsregistraties) helpen de specialist om inzicht te krijgen in de kwaliteit van het eigen handelen (kwaliteitsmeting). Het gebruik van richtlijnen en indicatoren wordt gestimuleerd wanneer ze worden ingepast in de methodiek van de kwaliteitsvisitatie. Anderzijds kan de kwaliteitsvisitatie informatie opleveren over gebieden waarin behoefte is aan nieuwe richtlijnen of aan ondersteuning bij implementatie van richtlijnen. Tenslotte wordt de kwaliteitscyclus ook bevorderd wanneer er aandacht besteed wordt aan richtlijnen en kwaliteitsmeting in bij- en nascholing.

 

Onderbouwing

Idealiter worden indicatoren afgeleid van een bestaande richtlijn of zijn anderszins evidence-based. Dit is echter lang niet altijd mogelijk. In dat geval zal genoegen moeten worden genomen met de consensus van een aantal deskundigen (expert opinion).

 

Soorten indicatoren

Indicatoren zijn meetbare elementen van de zorgverlening die een aanwijzing geven over de mate van kwaliteit van de geleverde zorg (Lawrence, 1997). Een indicator is dus het middel waarmee de kwaliteitsmeting wordt uitgevoerd. Het definiëren van een indicator is het operationaliseren van wat men wil meten. Om een indicator te gebruiken is informatie nodig en wordt op basis van deze informatie een berekening gedaan.

 

Over het algemeen wordt er een indeling gemaakt in drie typen indicatoren, namelijk structuur-, proces- en uitkomstindicatoren (Donabedian, 1980).

Structuurindicatoren geven informatie over de (organisatorische) randvoorwaarden waarbinnen zorg wordt geleverd.

 

Procesindicatoren geven informatie over de handelingen die binnen een zorgproces worden uitgevoerd om kwaliteit te leveren. Het kenmerk van procesindicatoren is dat ze direct beïnvloedbaar zijn: ze meten hoe (vaak) iets is gedaan.

 

Uitkomstindicatoren geven informatie over de uitkomsten van zorgprocessen gemeten op patiëntniveau. Uitkomstindicatoren zijn van vele factoren afhankelijk en daardoor vaak moeilijk te herleiden tot kwaliteit van directe patiëntenzorg.

 

Methodiek

Werkwijze

In werkgroepvergaderingen heeft de werkgroep van de richtlijn acute appendicitis een selectie gemaakt van de aanbevelingen van de richtlijn acute appendicitis die in aanmerking kwamen voor kwaliteitsverbetering of de andere bovengenoemde doelen, daarna is de werkgroep gekomen tot concretisering en afbakening van de indicatoren. Er is één indicator ontwikkeld, die samen met de richtlijn Acute appendicitis ter commentaar voorgelegd aan de deelnemende wetenschappelijke verenigingen, en na aanpassingen op basis van feedback, ter autorisatie aangeboden samen met de richtlijn.

 

Resultaat

Het betreft een indicator gemaakt door en voor medisch specialisten betrokken bij de diagnostiek en behandeling van patiënten met acute appendicitis voor intern gebruik. Er is een selectie gemaakt van een onderwerpen die, naar de mening van de werkgroep, het meest relevant is en daardoor de meeste prioriteit heeft. Er is hierbij aansluiting gezocht bij de aanbevelingen van de richtlijn Acute appendicitis. Daarnaast moest de indicator, direct of indirect, beïnvloedbaar zijn door de beroepsgroep. Bovendien werd gezocht naar een indicator die verschillen tussen instellingen kan detecteren. Er is gekozen voor een indicator op verschillende kwaliteitsdomeinen, die valide zijn als maat voor de kwaliteit van zorg. Tevens dient er een juiste balans te zijn tussen belang en administratielast. De gekozen indicator is betrouwbaar en valide.

 

Overzicht indicatoren

Er is één indicator ontwikkeld, namelijk een procesindicator:

• Percentage patiënten met verdenking op acute appendicitis die een echografie hebben gehad, voordat er werd overgegaan tot een appendectomie.

 

Factsheet indicatoren

Indicator 1. Percentage patiënten met verdenking op acute appendicitis die een echografie hebben gehad, voordat er werd overgegaan tot een appendectomie
Operationalisatie	Wat is het percentage patiënten met verdenking op acute appendicitis die een echografie hebben gehad, voordat er werd overgegaan tot een appendectomie?
Teller	Aantal patiënten met verdenking op acute appendicitis die een echografie hebben gehad voorafgaand aan een appendectomie binnen een ziekenhuis.
Noemer	Alle patiënten die een appendectomie of operatie voor verdenking op appendicitis hebben ondergaan binnen een ziekenhuis.
Type indicator	Procesindicator
In- en exclusiecriteria	Inclusiecriteria: Patiënten met verdenking op acute appendicitis in de tweede lijn die hiervoor een operatie ondergaan.   Exclusiecriteria: Zorginstellingen waar geen appendectomieën worden uitgevoerd.
Kwaliteitsdomeinen	• Veiligheid: door een echografie te maken voorafgaand aan een appendectomie, wordt het aantal negatieve appendectomieën verlaagd. • Effectiviteit: het leveren van nauwkeurige en juiste zorg gebaseerd op wetenschappelijke kennis. • Patiëntgerichtheid: patiënten hebben een kleinere kans om onnodig een operatieve ingreep te ondergaan. • Kosten: lagere kosten doordat een echografie goedkoper is dan een CT-scan en minder onnodige operaties.
Meetfrequentie	Continue verzameling
Verslagjaar	2020
Rapportagefrequentie	Eenmaal per jaar

 

Toelichting

Achtergrond en variatie in zorg

Het doel van deze indicator is om zorg te dragen dat elke patiënt met verdenking op acute appendicitis (vastgesteld in de tweede lijn) de minimaal benodigde diagnostiek ontvangt, voordat er wordt overgegaan tot een operatieve behandeling. Momenteel krijgt nog niet elke patiënt met acute appendicitis een echografie voorafgaand aan een appendectomie. Het structureel uitvoeren van een echografie draagt bij tot het reduceren van negatieve appendectomieën. Het gebruik van echografie bij verdenking van acute appendicitis is de standaard zorg en breed geaccepteerd. Doordat bij een aantal patiënten volstaan kan worden met echografie alleen wordt hiermee een kostenreductie bereikt vergeleken met een diagnostisch traject waarbij echografie overgeslagen wordt.

 

Registreerbaarheid

Het streven is om de gegevens automatisch op te kunnen halen vanuit de EPD. De werkgroep is van mening dat de registratielast opweegt tegen het belang van de indicator.

 

Mogelijke verstorende factoren

De werkgroep is van mening dat door het gebruik van deze indicator er geen risico is op mogelijke verstorende factoren.

 

Mogelijke ongewenste effecten

De werkgroep is van mening dat door het gebruik van deze indicator er geen risico is op ongewenste effecten.

 

Literatuur

Donabedian A. Explorations in quality assessment and monitoring (vol. I): the definition of quality and approaches to its assessment. Michigan, Ann Arbor: Health Administration Press, 1980.

Lawrence M, Olesen F, et al. Indicators of quality in health care. European Journal of General Practice 1997;3:103-8.