Definities en afkortingen

• Antiseptica/Antibacteriële middelen: zie ontsmettingsmiddelen.
• Acute wonden: wonden met acute etiologie waar continuïteitsverlies van de huid is ontstaan door trauma of chirurgische ingreep, onafhankelijk van de duur van het bestaan van deze wond.
• Acute wondpijn: wondpijn ontstaan door manipulatie (bijvoorbeeld verbandwissel, reinigen, etc.)
• Betrouwbaarheidsinterval: het interval van numerieke waarden waarvan we met een bepaalde zekerheid mogen aannemen dat de werkelijke waarde van de parameter erin ligt. Zo geeft een 95%-betrouwbaarheidsinterval de waarden aan waarvan we met 95% zekerheid mogen aannemen dat de werkelijke waarde van de bestudeerde parameter zich ertussen bevindt. Hoe smaller het betrouwbaarheidsinterval, des te preciezer de schatting van de waarde van de bestudeerde parameter. Een betrouwbaarheidsinterval wordt smaller naarmate er meer patiënten in het onderzoek zijn opgenomen.
• Bias (vertekening): vertekening van de resultaten van een onderzoek door systematische fouten die worden veroorzaakt door de manier waarop een empirisch onderzoek is ontworpen en uitgevoerd.
• Bijtwond: een bijtwond ontstaat door een beet van een dier of mens (denk daarbij ook aan een vuistslag op het gebit). Bij een bijtwond is minimaal de epidermis kapot.
• CCT: Gecontroleerde klinische studie, wordt ook quasi-gerandomiseerde studie genoemd. Onderzoek waarin het effect van een interventie wordt vergeleken met dat van een controle-interventie. De toewijzing van patiënten aan de indexgroep en referentiegroep berust niet op randomisatie.
• Cellulitis: oppervlakkige infectie van de huid en weke delen. Niet te verwarren met de term die in de volksmond wordt gebruikt voor onregelmatige vetverdeling met intrekkingen (dimpling, peau d' orange) in adipeuze dijen.
• Complexe wond: Elke acute (na trauma of chirurgie) of chronische (door veneuze of arteriële insufficiëntie, decubitus, diabetes, of maligniteit) wond die langer dan verwacht nodig heeft om te genezen, dus bij infectie, ischemie, druk, oedeem, etc., en daarom extra (specialistische) zorg nodig heeft.
• Contaminatie chirurgische wonden: Zie Bijlage 9
• Continue wondpijn: pijn die constant aanwezig is zonder manipulatie.
• Corpus alienum: vreemd lichaam in de wond (bijvoorbeeld grind of afval in een diepe schaafwond).
• Cutaan geappliqueerde anesthesie: wijze van lokaal-anesthesie waarbij de verdoving wordt verkregen door verdovingsvloeistof aan te brengen op het wond- of slijmvlies. Dit wordt ook oppervlakte-anesthesie genoemd.
• Debridement: Een eenvoudige definitie van debridement is: het verwijderen van necrotisch oftewel niet-gevasculariseerd weefsel. Er zijn verscheidene methoden om dit van buitenaf te bewerkstelligen, grofweg in te delen in chirurgisch en niet-chirurgisch. Daarnaast wordt dood weefsel ook door het lichaam zelf op geruimd d.m.v. enzymatische afbraak en fagocytose door leukocyten en macrofagen. Dit proces wordt autolytisch debridement genoemd. Autolytisch debridement kan worden bevorderd door een vochtig wondklimaat te creëren.
• Douchen: het douchen voor persoonlijke hygiëne, niet het spoelen van de wond met de douchekop.
• EMLA®: hydrofiele crème 5%: lidocaïne en prilocaïne
• Gecompliceerde wonden: Een complexe wond kan gedefinieerd worden als een wond waarin het normale helingsproces wordt verstoord op één of meer punten van de fase van hemostase, inflammatie, proliferatie en remodelering
• Generaliseerbaarheid: Generaliseerbaarheid is het aspect van de validiteit dat betrekking heeft op de vraag of de conclusie over deze steekproef ook geldig is voor de populatie waaruit de steekproef afkomstig is. Als de steekproef aselect is, en redelijk groot, zal dat meestal het geval zijn. Bij andere steekproeven is de generaliseerbaarheid vaak een probleem. Generaliseerbaarheid wordt ook wel externe validiteit genoemd.
• Granulatie: nieuwvorming van vaatrijk bindweefsel.
• Heterogeniteit: Studies zijn homogeen wanneer ze onderling goed overeenkomen wat betreft onderzochte populatie, onderzoeksopzet en methode van analyseren. Studies zijn heterogeen wanneer ze van elkaar verschillen wat betreft deze criteria. Bij meta-analyses is het belangrijk dat de betrokken studies zo homogeen mogelijk zijn.
• Niet verklevend vet gaas: Vet gazen zijn meestal katoenen gazen geïmpregneerd met paraffine of vaseline. Deze gazen worden gebruikt in genezende wonden, waar al epitheel ingroeit.
• Infiltratie-anesthesie: wijze van lokaal-anesthesie waarbij onder het wond- of operatiegebied verdovingsvloeistof wordt gespoten en zo de kleinste zenuwtakjes worden verdoofd.
• Ketenzorg: Ketenzorg is het samenhangend geheel van zorginspanningen dat door verschillende zorgaanbieders onder een herkenbare regiefunctie wordt geleverd, waarbij het cliëntproces centraal staat en waarbij zoveel mogelijk aansluiting wordt gezocht met diens omgeving. Er wordt een sluitende keten gevormd van diagnostiek, behandeling en begeleiding, maar ook van preventie, vroeg opsporen en zelfmanagement. In de zorgketen bestaan gradaties van eenvoudig en strikt volgtijdelijk tot complexe zorg.
• Kinderen: Mensen in de leeftijd van nul tot 18 jaar.
• Meta-analyse: een systematische review waarin tevens een kwantificering van de resultaten plaatsvindt. In een meta-analyse worden de afzonderlijke resultaten gecombineerd tot één overallschatting van het effect van de bestudeerde interventie (‘poolen’). Een meta-analyse kan daarnaast tevens analyse van heterogeniteit bevatten.
• NRS: Numeric Rating Scale, een gevalideerde pijn score.
• Lokaal wondproduct (topical agent): wondproducten die niet in een verband zijn opgenomen, zoals jodium, vaseline of EMLA®-crème.
• Lokaal anestheticum: middel om pijngeleiding uit te schakelen door de zenuwen rondom de te behandelen plek direct te verdoven. Zie ook infiltratie-anesthesie en cutaan geappliqueerde anesthesie (oppervlakte-anesthesie).
• Moderne verbandmaterialen: materialen die een vochtig wondmilieu bewerkstelligen door het wondoppervlak in zekere mate te occluderen.
• Nat worden van de wond: bedoeld als douchen en baden voor persoonlijke hygiëne, niet het gebruik van sauna of stoombaden. In deze richtlijn wordt aanbevolen om alleen kort te douchen (en dus niet te baden) om maceratie (verweking) te voorkomen.
• Ontsmetting: doelgerichte bestrijding van welbepaalde ongewenste micro-organismen, teneinde de overdracht ervan te verhinderen, door in te grijpen in hun structuur of stofwisseling, afgezien van de metabolische toestand waarin zij zich bevinden. Ontsmettingsmiddelen werken in op micro-organismen in alle groeifasen. Soms wordt er onderscheid gemaakt tussen antisepsis en desinfectie en tussen antiseptica en desinfectantia. Antiseptica worden op levende weefsels aangewend, bijvoorbeeld de huid; desinfectantia zijn middelen voor dode omgeving zoals instrumenten. In de richtlijn worden de termen ontsmetting en ontsmettingsmiddelen gebruikt waar het uitsluitend gaat over antiseptica.
• Oppervlakte-anesthesie: in deze richtlijn beschreven als “cutaan geappliqueerde anesthesie”.
• Primaire wondgenezing (sanatio per primam): vorm van wondgenezing waarbij de wond scherpe randen heeft die (d.m.v. hechtingen) tegen elkaar liggen en door fibrinevorming verkleven waarna een primair gesloten wond ontstaat. Aan de oppervlakte van deze smalle wond start de migratie van epitheliale cellen al na enkele uren, waardoor het defect binnen enkele dagen overbrugd wordt. In de diepte worden collageenvezels gevormd die de wondranden verbinden en voor snel herstel van de continuïteit zorgen.
• RCT: Gerandomiseerde klinische studie. Onderzoek waarin het effect van een interventie wordt vergeleken met dat van een controle-interventie en waarbij aselecte toewijzing (randomisatie) van patiënten aan de indexgroep en referentiegroep wordt toegepast.
• Reiniging: uitsluitend met reinigingsoplossingen (zoals kraanwater, fysiologische zoutoplossing, Biotex enz.) hieronder valt niet de mechanische reiniging (zoals hoge druk, chirurgisch debridement of met sponsjes reinigen) of het gebruik van ontsmettingsmiddelen (zie “ontsmettingsmiddelen”).
• Reinigingsmiddelen: Reinigingsmiddelen die gebruikt of geadviseerd worden om een acute wond in te laten weken (bijv. SODA, Biotex, zoutoplossing, Badedas of zeep). In deze richtlijn vallen ontsmettingsmiddelen of antiseptica niet onder reinigingsmiddelen.
• Scheur- of lapwonden: zijn traumatische wonden waardoor de epidermis van de dermis gescheiden wordt of zowel de epidermis als de dermis worden gescheiden van de onderliggende structuren. Scheur- of lapwonden worden ook beschreven als skin tears maar in deze richtlijn zal uitsluitend worden gesproken van scheur- of lapwonden.
• Secundaire wondgenezing (sanatio per secundam): vorm van wondgenezing waarbij een defect ten gevolge van wijkende wondranden of weefselverlies eerst met granulatieweefsel wordt opgevuld. Daarna kan epithelialisatie vanuit de wondranden plaatsvinden (bijvoorbeeld postoperatief open gelaten, secundair geopende, of traumatische wonden).
• Skin tears: zie scheur- of lapwonden.
• Review: op een niet systematische wijze uitgevoerde en opgeschreven overzicht van (een deel van de) beschikbare literatuur.
• Significantie: situatie waarin de p-waarde lager is dan een vooraf vastgestelde onbetrouwbaarheidsdrempel (doorgaans 5%) of indien het betrouwbaarheidsinterval de neutrale waarde van de bestudeerde parameter niet omvat.
• Statistische pooling: het samenvoegen van de resultaten van de verzamelde relevante RCT’s om te komen tot één overall schatting van het effect van de bestudeerde interventie. Voor het combineren van resultaten zijn verschillende statistische technieken beschikbaar. De voorwaarde voor pooling is dat de onderzoeken klinisch en statistisch voldoende gelijk (homogeen) zijn om bij elkaar gevoegd te worden.
• Systematische review: een overzicht van alle beschikbare literatuur over een bepaald onderwerp waarin alle evidence betreffende de werkzaamheid van een interventie op een gestructureerde, overzichtelijke en reproduceerbare wijze is samengevat.
• Taakherschikking: het structureel herverdelen van taken tussen verschillende beroepsgroepen.
• uv-licht: Ultraviolet (afgekort UV, ook wel ultraviolette straling, black light of uv-licht genoemd) is elektromagnetische straling net buiten het deel van het spectrum dat met het menselijk oog waarneembaar is. De golflengte van ultraviolette straling ligt tussen 100 en 400 nanometer, dus 'voorbij het violet', wat ook de letterlijke betekenis is van 'ultraviolet'. In verband met de effecten van ultraviolet licht op mens en milieu wordt onderscheid gemaakt tussen UV A, UV B en UV C. UV A is ultraviolette straling met een golflengte tussen ca. 315 en 400 nm. ("lange golven"). UV B heeft een golflengte tussen 280 en 315 nm. UV C heeft een golflengte tussen 100 en 280 nm. ("kortgolvige straling").
• VAS: Visual Analogue Scale, een gevalideerde pijnscore.
• Verpleegkundige met wondspecialisatie: zie wondspecialisatie en zie figuur 1.1 voor opleidingsniveau binnen de wondzorg (CVZ rapport verkenning wondbehandeling in Nederland: http://www.venvn.nl/LinkClick.aspx?fileticket=Qv9dzb-vfPw%3d&tabid=679)
• Volwassenen: mensen in de leeftijd vanaf 18 jaar
• WHO pijnladder: Een internationaal geaccepteerd schema met verschillende niveaus van steeds sterker werkende pijnbestrijdingsmiddelen. De eerste stap in de pijnbehandeling volgens deze WHO-analgetische ladder is het gebruik van niet-opioïden (stap 1). De volgende trede (stap 2) wordt ingezet als pijn aanhoudt of onvoldoende verminderd is. Stap 2 bestaat uit de middelen van stap 1 gecombineerd met een zwak werkend opioïd. De laatste trede van de analgetische ladder (stap 3), in geval van aanhoudende of toenemende pijn, is de combinatie van de middelen van stap 1 met een sterk werkend opioïd.
• Wondtoilet: zie debridement.
• Wondspecialisaties: