Antiseptica

Wanneer men de resterende, gecontamineerde groep acute wonden zou willen reinigen met een antisepticum, spelen daarbij de volgende overwegingen een rol:

Verschillende antiseptica hebben verschillende voor- en nadelen, zie onderstaand tabel.
Traumatische wonden hebben een hogere kans op het ontwikkelen van een infectie door necrotisch weefsel, debris en contaminatie (White 2001).
Bij chronische wonden en preoperatieve desinfectie laat chloorhexidine 4-5% versus een controlebehandeling geen verschil in wondgenezing of infectierisico zien (O’Meara 2010). Ook op de intacte huid ter voorkoming van postoperatieve wondinfecties laat chloorhexidine 4-5% versus placebo, zeep, of het niet reinigen geen verschil in aantal infecties zien (Webster 2011).
Pijnbeleving voor de patiënten: in een open wond kan reiniging met ethanol pijnlijker zijn dan chloorhexidine 0.05%.
De kosten van alle antiseptica zijn hoger dan die van kraanwater (Lynch 1992).

Ontsmetting	Toedienings-vorm	Dekking	Schade	Indicatie*
Azijnzuur (Bijv. Azijnzuur 0,1 tot 1% in steriel water)	Oplossing	Remt de groei van bacteriën en schimmels gram positieve ++, sporen: ++	Omliggende gezonde huid, mogelijke bijwerkingen: - huidreacties - branderig gevoel - pijn	Pseudomonas aeruginosa - oppervlakkige en matig diepe wonden
Biguanides / polyhexamide: Chloorhexidine (Bijv. Hibiscrub®, Sterilon®, Hibitane®, Prontosan®)	Oplossing, poeder of geïmpregneerde wondbedekkers	Matig; gram positieve +++, gram negatieve + bacteriën, virussen +, schimmels + en gisten +. Resistentie + Langdurige inwerking (>6 uur) met uitzondering van Prontosan® (inwerking van 10 minuten)	Allergische reacties (komt zelden voor) Pijnlijk voor de patiënt (prikkend gevoel), met uitzondering van Prontosan®	Bij allergie voor jodium, ter preventie van infectie als voor behandeling van infectie of brandwonden Gebruik het liefst na verdoving of op intacte huid
Honing (Bijv. Mesitran®, Medihoney®, MelDra®, HoneySoft®, Revamil®)	Direct op de wond of via geïmpregneerde wondbedekkers	Breed: gram positieve +++, gram negatieve +++ bacteriën, virussen +, schimmels +++ en vermindert ontstekingsverschijnselen	Weinig bijwerkingen bekend, niet gebruiken bij honingovergevoeligheid of gevoeligheid voor acetaat. Bij oplopende concentratie kan de honing prikken of pijnlijk zijn. Honing is lastig te verwijderen indien wondinspectie noodzakelijk is.	Voor alle wonden met lokale infectie (bijv. schaaf- en snijwonden, ontvellingen en oppervlakkige brandwonden)
Waterstofperoxide 3-6%	Oplossing of crème	Beperkt bactericide, minder actief tegen stafylokokken en enterokokken	Schadelijk voor de wondgenezing (er zijn embolieën in het weefsel gerapporteerd)	Intacte huid of kleine open wonden
Jodiumhoudende producten (Bijv. Iso-Betadine®, Iodosorb®)	Oplossing (in alcohol of water), crème, zalf, spray of via geïmpregneerde wondbedekkers	Zeer breed; gram positieve +++, negatieve +++ bacteriën, schimmels +++, virussen ++.	Huidige concentraties leiden tot minder bijwerkingen of irritaties (zoals polyvinylpyrrolidon jodium complex (PVP-I) of cadexomeer)	Preoperatieve ontsmetting
Ethanol (alcohol, isopropanol, propan-2-ol, n-propanol) (Bijv. ORPHI Ethanol 70% VN met 5% methanol)	Oplossing	Gram positieve bacteriën +++, gram negatieve bacteriën ++, schimmels +, virussen +/-	Pijnlijk voor de patiënt in open wonden.	Intacte huid ontsmetten en desinfecteren Gebruik uitsluitend na verdoving of op intacte huid
Zilver (Bijv. Aquacel Ag®, Mepilex Ag®, Urgotul Ag/SSD®)	Zilver sulfa-diazine (SSD), crème of via geïmpregneerde wondbedekkers	Breed: gram positieve +++, gram negatieve +++, schimmels +, virussen +.	Vertraagde wondgenezing, prikkend wondbed, verkleuring van de huid (lokale argyria)	Bij wonden met onaangename geur of hypergranulatie (met name de complexe wonden).
Chloorverbindingen (chloramine, hypochloriet) (Bijv. EUSOL, Chloramine Pura® 0,5%)	Oplossing	Breed; gram positieve +++ en gram negatieve ++ bacteriën, schimmels +, virussen +. Effectief wanneer veel necrotisch materiaal aanwezig is, geïnfecteerd met bacteriën, in het bijzonder anaerobe bacteriën.	Toxisch voor granulatieweefsel	Bij voorkeur niet gebruiken, uitsluitend wanneer er geen andere antiseptica voorhanden zijn. Vanwege toxiciteit niet gebruiken in de eerste lijn (de huisartsenpraktijk).