Algemene inleiding

Aanleiding voor het maken van de richtlijn

Staphylococcus aureus is een van de belangrijkste veroorzakers van bacteriëmie (Laupland et al., 2013; Tong et al., 2015). De incidentie in Europa wordt geschat op 17-19 per 100.000 inwoners (Laupland et al., 2013; Rasigade et al., 2014; Tong et al., 2015). Geëxtrapoleerd naar Nederland betekent dit dat er in ons land ieder jaar circa 3.000 nieuwe patiënten met een S. aureus bacteriëmie zijn. Het ziektebeeld kan zich op tal van manieren presenteren, is vaak snel progressief en kan leiden tot fulminante sepsis. Het is geassocieerd met een 30-dagen mortaliteit van 20% (van Hal et al., 2012).

In 30% van de gevallen leidt S. aureus bacteriëmie tot metastatische foci van infectie (Fowler et al., 1998).

Snelle, adequate diagnostiek en behandeling van een S. aureus bacteriëmie is daarom van het hoogste belang. Uit onderzoek blijkt echter dat bij een substantieel deel van de patiënten met een S. aureus bacteriëmie sprake is van suboptimale diagnostiek en/of behandeling. Ook Nederlands retrospectief onderzoek liet zien dat in de meerderheid van de gevallen behandeling en diagnostiek niet conform de bestaande richtlijnen van SWAB en IDSA werd uitgevoerd (Landman et al., 2011). Zo werd er slechts in 6% van de gevallen controlebloedkweken afgenomen, en werd er bij 1 op de 3 patiënten korter dan 14 dagen intraveneus behandeld.

 

Doel van de richtlijn

De werkgroep heeft als doelstelling gehad om een multidisciplinaire evidence-based richtlijn te ontwikkelen voor diagnostiek, behandeling en follow-up van patiënten met een S. aureus bacteriëmie om daarmee de zorg voor patiënten met een S. aureus bacteriëmie in Nederland te optimaliseren en zo de uitkomst voor deze patiënten te verbeteren. Verder zal ook een drietal indicatoren worden voorgesteld, waarmee de zorg voor deze groep patiënten geëvalueerd kan worden.

 

Afbakening van de richtlijn

De richtlijn richt zich op:

Alle volwassenen en kinderen (met uitzondering van neonaten) bij wie uit het bloed S. aureus is gekweekt. Eén positieve bloedkweek is hierbij voldoende. Groei van S. aureus uit een bloedkweek wordt nooit als contaminatie beschouwd.

 

De richtlijn gaat niet over:

 

De richtlijn dient, waar mogelijk, aan te sluiten op:

 

Specifieke vragen waarvoor deze richtlijn aanbevelingen geeft, zijn:

Module Diagnostiek

 

Module Behandeling methicillinegevoelige S. aureus bacteriëmie

 

Module Organisatie van Zorg

 

Beoogde gebruikers van de richtlijn

Deze richtlijn is geschreven voor alle zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten met S. aureus bacteriëmie, zoals artsen-microbioloog, internisten, cardiologen, kinderartsen, geriaters, chirurgen, nucleair geneeskundigen, ziekenhuisapothekers en verpleegkundigen.

 

Definities en begrippen

A-team

Antimicrobial Stewardship Team

S. aureus bacteriëmie

S. aureus uit het bloed gekweekt.

Ongecompliceerde S. aureus bacteriëmie

S. aureus bacteriëmie waarbij geen risicofactoren op een gecompliceerd beloop aanwezig zijn en die niet voldoet aan de definitie van een gecompliceerde S.

aureus bacteriemie.

Verhoogd risico op een gecompliceerde S. aureus bacteriëmie

Verhoogd risico op een gecompliceerd beloop van S. aureus bacteriëmie indien:

  • community acquisition;
  • aanwezigheid van een permanent vreemd lichaamsmateriaal, zoals kunstklep, cardiac device, vaatprothese of gewrichtsprothese;
  • een voorgeschiedenis van endocarditis, een hartklepaandoening* of recent intraveneus drugsgebruik;
  • een onbekende porte d’entrée;

 
  • aanwijzingen voor strooihaarden;
  • het starten van adequate behandeling
  • >48 uur na afname van de initiële positieve bloedkweek;
  • een positieve follow-up bloedkweek
  • >48 uur na start adequate behandeling;
  • het persisteren van koorts >72 uur na afname van de initiële positieve bloedkweek;
  • een niet verwijderd focus.

 

* status na kunstklep/klepplastiek of structurele natieve klepafwijking (bij voorbeeld stenose/prolaps met insufficientie/bicuspide klep)

 

Bron definitie: zie systematic review van de module ‘Prognostische factoren S. aureus bacteriëmie’.

Gecompliceerde S. aureus bacteriëmie

S. aureus bacteriëmie wordt als gecompliceerd beschouwd bij:

  • een bevestigde S. aureus endocarditis
  • een S. aureus bacteriemie met bevestigde metastatische complicaties;
  • geinfecteerd niet verwijderbaar kunstmateriaal.

 

Bron definitie: werkgroep

Primair focus

De vermoedelijke

bacteriëmie.

bron

van

de

Strooihaarden

Infectiehaarden op afstand van het primaire focus die ontstaan zijn als gevolg van de S. aureus bacteriëmie.

= Metastatische foci

 

Literatuurlijst

Fowler VG Jr, Sanders LL, Sexton DJ, Kong L, Marr KA, Gopal AK, Gottlieb G, McClelland RS, Corey GR. Outcome of Staphylococcus aureus bacteremia according to compliance with recommendations of infectious diseases specialists: experience with 244 patients. Clin Infect Dis. 1998 Sep;27(3):478-86.

Gijs W.D. Landman, Jolande W. Bouwhuis, Peter Bloembergen, Jan T.M. van der Meer, Paul H.P. Groeneveld. Evaluatie van de diagnostiek en behandeling van bacteriëmie door Staphylococcus aureus. Minimale behandelduur van 2 weken vaak niet gehaald NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A3376

Holland TL, Arnold C, Fowler VG Jr. Clinical management of Staphylococcus aureus bacteraemia: a review. JAMA 2014;312:1330–41.

Kevin B. Laupland Terry Ross Daniel B. Gregson. Staphylococcus aureus Bloodstream Infections: Risk Factors, Outcomes, and the Influence of Methicillin Resistance in Calgary, Canada, 2000–2006. J Infect Dis. 2008 Aug 1;198(3):336-43

Laupland KB. Incidence of bloodstream infection: a review of population-based studies. Clin Microbiol Infect. 2013; 19(6):492-500

Rasigade J.P., Dumitrescu O., Lina G. New epidemiology of Staphylococcus aureus infections. Clin Microbiol Infect 2014; 20(7): 587-588

Tong SYC, Davis JS, Eichenberger E, Holland TL, Fowler VG, Jr. Staphylococcus aureus infections: epidemiology, pathophysiology, clinical manifestations, and management. Clin Microbiol Rev 2015; 28(3): 603-661

van Hal SJ, Jensen SO, Vaska VL, et al. Predictors of mortality in Staphylococcus aureus bacteremia. Clin Microbiol Rev.

2012;25(2):362-386.