Algemene inleiding

Aanleiding voor het maken van de richtlijn

Ouderenmishandeling is “al het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een terugkerende persoonlijke of professionele relatie met de oudere (iemand van 65 jaar of ouder) staan, waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid.”

                    

(Actieplan Ouderen in veilige handen van het ministerie van VWS, 2010 en 2011).

 

De huidige richtlijn is ontstaan vanuit de behoefte om een duidelijke en praktische aanbevelingen te ontwikkelen voor de professional in de medisch-specialistische zorg, welke:

• toelichten wat de specifieke risicofactoren zijn voor het ontstaan van ouderenmishandeling;
• de professional ondersteunen bij de signalering en diagnostiek bij (een vermoeden van) ouderenmishandeling;
• de professional wegwijs maken ten aanzien van de juridische aspecten en wet- en regelgeving bij (een vermoeden van) ouderenmishandeling;
• handvatten biedt om de implementatie van de richtlijn binnen de medisch- specialistische zorg te verwezenlijken.

                    

In Nederland variëerden de prevalentiecijfers tot nu toe van 5,6% (Comijs, 1998) tot 5,4% (Gezondheidsmonitor 2016). Het meest recente prevalentieonderzoek van Regioplan (mei 2018) laat (in de interviewstudie) zien dat één op de twintig thuiswonende 65-plussers sinds 65-jarige leeftijd slachtoffer is geweest van enige vorm van ouderenmishandeling. In het afgelopen jaar gaat het om een prevalentie van één op de 50 thuiswonende 65-plussers (2%). Ouderenmishandeling wordt geassocieerd met verschillende negatieve gezondheidsuitkomsten waaronder verhoogde mortaliteit en morbiditeit (Lachs, 1998; Dong, 2009; Baker, 2009; Schofield, 2013), groter gebruik van de gezondheidszorg en dan vooral de spoedeisende hulp (Dong, 2013) en psychische stress (Mouton, 2010; Begle, 2011; Olofson, 2012).

                    

Ouderenmishandeling staat sinds 2010 op de politieke agenda en krijgt de laatste jaren steeds meer aandacht. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) stelde in 2011 het Actieplan ‘Ouderen in veilige handen’ op, met als doel ouderenmishandeling te voorkomen danwel zo vroeg mogelijk te signaleren en te stoppen. Hiervoor werden concrete acties geformuleerd. Het actieplan 'Ouderen in veilige handen' liep op 1 juli 2018 af. De aanpak van ouderenmishandeling is vervolgens onderdeel geworden van het brede actieprogramma 'Geweld hoort nergens thuis', gericht op het terugdringen en duurzaam oplossen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Ouderenmishandeling en financieel misbruik van ouderen hebben een eigen specifieke aanpak binnen het actieprogramma gekregen.

 

Voor patiënten

Meer informatie over ouderenmishandeling is te vinden in de lekensamenvatting van deze richtlijn, en op de website: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ouderenmishandeling.