Algemene inleiding

Aanleiding voor het maken van de richtlijn

Vanwege het risico op besmetting van patiënten met pathogene micro-organismen bij het gebruik van een verontreinigde flexibele endoscoop, is er nationaal en internationaal veel aandacht voor richtlijnen omtrent reiniging, desinfectie en microbiologische surveillance van flexibele endoscopen. De focus van deze richtlijnen ligt echter vooral bij het proces van reiniging, desinfectie en de methode van monsterafname. De frequentie van monsterafname en op welke wijze de uitslagen geduid moeten worden, wordt aanzienlijk minder belicht.

 

De richtlijn “Thermolabiele, flexibele endoscopen” van de Werkgroep Infectie Preventie (WIP, 2015) gaat vooral over de infectiepreventiemaatregelen met betrekking tot het reinigen en desinfecteren van thermolabiele, flexibele endoscopen. De richtlijn doet nadrukkelijk geen aanbeveling voor periodieke microbiologische controle van een (thermolabiele) flexibele endoscoop aangezien er “geen algemeen geaccepteerde test(en) voor en frequentie van de microbiologische controle zijn en er nog te weinig bekend is over de kosteneffectiviteit van periodieke microbiologische controles”. In 2009 verscheen het “Kwaliteitshandboek Reiniging en Desinfectie Flexibele Endoscopen” van de Stuurgroep Flexibele Endoscopen Reiniging en Desinfectie (SFERD, laatste versie 4.0 (2016)). Dit werk bestrijkt het volledige bedrijfsproces van flexibele endoscopen en alle randvoorwaarden daaromheen. De richtlijn “Thermolabiele, flexibele endoscopen” sluit aan op dit kwaliteitshandboek.

 

Het is onwenselijk dat er wel een standaardisatie is ten aanzien van gebruik, reiniging en desinfectie van flexibele endoscopen, maar dat dit ontbreekt voor de wijze van kweken. Thermolabiele hoog-risico endoscopen zijn makkelijker gecontamineerd omdat zij doorgaans niet geschikt zijn voor sterilisatie en door het complexe ontwerp lastig te reinigen en desinfecteren zijn. Een gestandaardiseerde wijze van kweken en rapportage is daarom mede noodzakelijk (naast goede reiniging en desinfectie) om de patiëntveiligheid en de kwaliteit van kweken te kunnen borgen. Daarnaast maakt een uniforme werkwijze het mogelijk om resultaten van verschillende instellingen met elkaar te kunnen vergelijken.

 

Doel van de richtlijn

Een evidence-based beleid ten aanzien van de microbiële controle van flexibele gastro-intestinale endoscopen.

 

Afbakening van de richtlijn

De richtlijn richt zich op de microbiële controle van thermolabiele flexibele hoog-risico gastro-intestinale endoscopen met een tangenlift (duodenoscopen en lineaire echo-endoscopen) in de intra- en extramurale setting. In de richtlijn worden geen uitspraken gedaan over microbiële controle van thermolabiele flexibele niet hoog-risico gastro-intestinale endoscopen, rigide scopen noch van andere flexibele niet-gastro-intestinale endoscopen.

 

De richtlijn sluit aan op de WIP-richtlijnen Thermolabiele flexibele endoscopen (2015) en het Kwaliteitshandboek Reiniging en Desinfectie Flexibele Endoscopen Versie 4.0 (2016).

 

Specifieke vragen waarvoor deze richtlijn aanbevelingen geeft, zijn:

Proces microbiologische monitoring van flexibele thermolabiele gastro-intestinale endoscopen

 

Reinigingstesten

 

Methode bemonstering

 

Proces microbiologische monitoring van flexibele thermolabiele gastro-intestinale endoscopen

 

Interpretatie kweekresultaten

 

Microbiologisch rapport

 

Organisatie

 

Beoogde gebruikers van de richtlijn

De richtlijn beoogt een praktisch handvat te bieden aan artsen-microbioloog, maag-darm-leverartsen deskundigen infectiepreventie, deskundigen steriele medische hulpmiddelen (DSMH), deskundigen scopen reiniging en desinfectie (DSRD) en iedereen die zich beroepsmatig bezighoudt met thermolabiele flexibele hoog-risico gastro-intestinale endoscopen met een tangenlift.

 

Definities en begrippen

Bemonstering

 

Het op gestandaardiseerde wijze afnemen van kweken van daarvoor aangewezen afnamepunten van een gereinigde en gedesinfecteerde endoscoop.

Calamiteit

Incident dat leidt tot ernstige of fatale schade.

Deskundige Scopen Reiniging en Desinfectie (DSRD)

De DSRD is aangesteld als onafhankelijke functionaris en heeft een toezichthoudende beleidsadviserende en controlerende taak op het gebied van reiniging en desinfectie van flexibele scopen. Functionaris is medeverantwoordelijk voor de verwerving, beheer en borging van alle apparatuur en hulpmiddelen behorend bij flexibele scopen.

Gastro-intestinale flora

Bacteriën die voorkomen in de tractus digestivus (van mond tot anus).

Geconcentreerde bemonsteringsvloeistof

 

Concentratie van bemonsteringsvloeistof kan plaats vinden door centrifugatie of filtratie.

Geëxposeerde

Patiënt bij wie een scopie is verricht met een (mogelijk) verontreinigde endoscoop.

Incident

Omstandigheid waarbij een patiënt schade heeft opgelopen, had kunnen oplopen of kan oplopen. Deze (mogelijke) schade is een onbedoelde en/of onverwachte uitkomst van zorg: er is iets niet goed gedaan (bijvoorbeeld onvoldoende handelen volgens de richtlijn/professionele standaard).

Prevalentiemeting

 

Bemonsteren en kweken van hoog-risico gastro-intestinale endoscopen op een bepaald moment binnen een bepaalde periode (bij voorkeur binnen 1 week en uiterlijk binnen 2 weken).

Recall

Het oproepen van gescopieerde patiënten om nader onderzoek te doen vanwege het gebruik van een (potentieel) gecontamineerde flexibele endoscoop.

Reinigings- en desinfectieproces

Proces waarbij het aantal micro-organismen tot een aanvaardbare hoeveelheid wordt teruggebracht. Het proces bestaat uit verschillende onderdelen: 1. doorspoelen en blazen direct na gebruik; 2. manuele voorreiniging (borstels en ragers); 3. automatische reiniging; 4. automatisch desinfectie; 5. drogen.

Reinigingstesten: Biomarkertesten: testen op eiwit- koolhydraat- of bloedresiduen

 

Tonen de aanwezigheid van organisch restmateriaal aan dat niet zichtbaar hoeft te zijn. Twee groepen testen zijn te onderscheiden:

    • Biomarkertesten: testen op eiwit- koolhydraat- of bloedresiduen;
    • Adenosinetriphosfaat (ATP) bioluminescentie assays: aantonen van aanwezigheid van organisch restmateriaal door middel van (hoeveelheid) uitstralen licht in relative light units (RLU) (kwantitatief).

Thermolabiele flexibele hoog-risico gastro-intestinale endoscopen

Complexe gastro-intestinale endoscopen met een tangenlift die niet gesteriliseerd worden: duodenoscopen en lineaire echo-endoscopen.