Patiëntenversie NSAID overgevoeligheid bij volwassenen

Patiëntenversie van de richtlijn

 

Diagnostiek NSAID overgevoeligheid

bij volwassen patiënten in het kader van

NSAID-Exacerbated Respiratory Disease (NERD)

 

Introductie

Geneesmiddelen hebben als doel een ziekte te genezen of de symptomen van een ziekte te onderdrukken. Helaas kunnen geneesmiddelen ook nadelige effecten hebben. Soms krijgen patiënten klachten na het innemen van een geneesmiddel.

 

Vaak wordt bij een reactie op een geneesmiddel gedacht aan een overgevoeligheidsreactie. Dit hoeft echter lang niet altijd het geval te zijn. Bij een reactie op een geneesmiddel is het belangrijk om uit te zoeken of het gaat om een bijwerking van het geneesmiddel of dat het gaat om een allergische reactie op het geneesmiddel. Dit verschil is belangrijk, omdat een verkeerde conclusie gevolgen heeft voor toekomstig geneesmiddelgebruik.

 

In deze informatiefolder zal worden ingegaan op “NSAID overgevoeligheid” en het stellen van de diagnose allergie voor NSAID’s bij patiënten met de ziekte NERD.

 

Wat zijn NSAID’s en wat is de ziekte NERD?

Non steroidal anti-inflammatory drugs (NSAID) is de verzamelnaam voor onder andere aspirine, ibuprofen, diclofenac en naproxen. Deze geneesmiddelen worden vaak voorgeschreven door een arts bij de behandeling van ontsteking, koorts, pijn en als bloedverdunner. Bovendien zijn veel van deze geneesmiddelen ook verkrijgbaar bij een drogist zonder recept.

 

Sommige patiënten met de combinatie van chronische ontsteking van de neus en bijholtes (chronische rhinosinusitis), goedaardige gezwellen in de bijholten (neuspoliepen) en astma zijn overgevoelig voor NSAID’s. Deze mensen krijgen na het innemen van een NSAID meer last van hun neus (verstopping, loopneus) en/of hun longen (toename van astma). Dit is een speciale vorm van overgevoeligheid en wordt in het Engels afgekort als NERD: NSAID-Exacerbated Respiratory Disease. Patiënten met NERD hebben een hoger risico op ernstig astma dan ‘gewone’ astmapatiënten. Een ander kenmerk van patiënten met NERD is dat neuspoliepen vaak snel terugkeren na een operatie.

 

Het is belangrijk om de diagnose NSAID overgevoeligheid vast te stellen, omdat je bij een overgevoeligheid moet uitwijken naar andere geneesmiddelen die vaak zwaarder zijn, minder goed helpen en meer bijwerkingen hebben dan NSAID’s. Om deze reden adviseert uw arts te onderzoeken of er bij u sprake is van NSAID overgevoeligheid.

 

Is een overgevoeligheidsreactie op een NSAID gevaarlijk?

Overgevoeligheidsreacties op NSAID’s kunnen heel mild verlopen met alleen niezen, loopneus of verstopping. Dit treedt meestal op binnen 30 minuten tot 3 uur na het innemen van het NSAID.

 

De klachten kunnen ook veel ernstiger zijn als de longen mee gaan doen waardoor benauwdheid, een piepende ademhaling en soms een (ernstige) astma aanval gaan optreden. In het ergste geval ontstaat er een zogenaamde shockreactie (anafylaxie) waarbij ook de bloeddruk daalt. Hierbij zie je ook vaak klachten als galbulten, misselijkheid en braken.

 

Hoe wordt een de diagnose NSAID overgevoeligheid bij patiënten met NERD gesteld?

Voor de diagnose NERD is het belangrijk te weten of de patiënt in het verleden klachten heeft gehad nadat de patiënt een NSAID-geneesmiddel heeft ingenomen. Als de voorgeschiedenis van iemand onduidelijk blijkt, kan aanvullend diagnostiek in de vorm van een provocatietest worden gedaan (zie paragraaf ‘Hoe werkt een provocatietest?’).

 

Waarom worden geen huid- of bloedtesten gedaan?

Vaak wordt bij het aantonen van een allergie vaak gebruik gemaakt van een huidtest. Bij een allergie voor boom- of graspollen is dat een zogenaamde huidpriktest en bij contactallergie zijn plakproeven het meest geschikte huidtestonderzoek. Het blijkt echter dat huidtesten niet geschikt zijn om bij patiënten met NERD de diagnose NSAID overgevoeligheid vast te stellen.

 

 

Bij een allergie voor stoffen die je inademt of die je eet, kun je allergische antistoffen aantonen in het bloed door middel van een laboratoriumtest. Helaas is dat nog niet mogelijk voor NSAID overgevoeligheid.

 

 

Hoe werkt een provocatietest?

Bij een provocatietest wordt in een aantal stappen het NSAID-geneesmiddel toegediend aan de patiënt. Het toedienen van het NSAID-geneesmiddel kan via de mond (orale provocatietest), via de neus (neus provocatietest) of via het inademen (long provocatietest). Bij elke stap wordt de dosis van het NSAID-geneesmiddel opgehoogd, waarbij de hoogste dosis vaak de dosis is die ook bij een behandeling wordt gegeven. Provocatietesten blijken zeer geschikt en veilig om bij patiënten met NERD de diagnose NSAID overgevoeligheid vast te stellen dan wel uit te sluiten. De orale provocatietest is het meest betrouwbaar. De long- en neus provocatietest kunnen ook uitgevoerd worden, maar omdat een negatieve uitslag minder betrouwbaar is dan bij een orale provocatietest dient er alsnog een orale provocatietest uitgevoerd te worden.

 

 

De keuze van het type provocatietest (oraal, long of neus) dient te worden gemaakt door de behandelende specialist in overleg met de patiënt. Omdat een provocatietest in sommige gevallen kan leiden tot (ernstige) overgevoeligheidsreacties, mag de test alleen uitgevoerd worden onder supervisie van een specialist en in een gespecialiseerd centrum. In het centrum dient deskundig personeel aanwezig te zijn en een faciliteiten beschikbaar te zijn voor de opvang van patiënten bij ernstige reacties, inclusief intensive care. U mag dit dus niet thuis proberen! De provocatietest kan niet altijd worden gedaan, bijvoorbeeld als het risico op een ernstige overgevoeligheidsreactie tijdens de provocatietest groot is, of als iemand een andere ernstige aandoening heeft die het risico van een provocatie te groot maakt. Soms wordt er dan voor gekozen om niet te testen met het NSAID-geneesmiddel, maar met een alternatief geneesmiddel dat dezelfde eigenschappen heeft als het NSAID. Hierdoor kan worden nagegaan of dit geneesmiddel een veilig alternatief is.

 

Met welke zorgverleners krijgt u te maken bij het stellen van de diagnose NSAID overgevoeligheid?

Huisarts

Als u vragen of zorgen heeft over een (mogelijke) overgevoeligheid ten aanzien van geneesmiddelen, gaat u meestal eerst naar de huisarts. Op basis van de overgevoeligheidsreactie op bepaalde geneesmiddelen, gaat de huisarts na of er sprake kan zijn van een geneesmiddelen-overgevoeligheid. De huisarts kan u verwijzen naar een medisch specialist.

 

Medisch specialist

U kunt te maken krijgen met een of meerdere medisch specialisten. Bijvoorbeeld:

- Allergoloog :  gespecialiseerd in allergieën.

- Dermatoloog :  gespecialiseerd in ziekten van de huid.

- Internist : gespecialiseerd in ziekten van de inwendige organen.

- KNO-arts :  gespecialiseerd in ziekten van keel, neus en oren.

- Longarts : gespecialiseerd in ziekten van de longen.

 

Verpleegkundige

Een verpleegkundige begeleidt de patiënten tijdens een provocatietest in het ziekenhuis. Dit doet de verpleegkundige onder supervisie van een specialist.

 

De aandachtspunten op een rij

1. Huidtesten (intracutane test, priktest en epicutane test) en laboratoriumtesten dienen niet gebruikt te worden voor het vaststellen van de diagnose NSAID overgevoeligheid bij patiënten met NERD.
2. Bij voorkeur dient de orale provocatietest gebruikt te worden voor het vaststellen van de diagnose NSAID overgevoeligheid bij patiënten met NERD.
3. Als alternatief kan de long- en neus provocatietest gebruikt worden om de diagnose NSAID overgevoeligheid bij patiënten met NERD vast te stellen. Bij een negatieve uitslag moet alsnog een orale provocatietest volgen.
4. De provocatietest dient alleen uitgevoerd te worden onder supervisie van een specialist in het ziekenhuis.

 

Meer informatie

Nederlandse Vereniging voor Allergie: Overgevoeligheid voor geneesmiddelen

http://nvva-allergologie.nl/patienten/

 

European Academy of Allergy and Clinical Immunology

http://infoallergy.com/

 

Nederlands Anafylaxis Netwerk

www.anafylaxis.nl

 

Disclaimer

De informatie in deze brochure is gebaseerd op de informatie brochure van de NVvA ‘Overgevoeligheid voor geneesmiddelen’. Deze brochure is aangevuld met informatie en aanbevelingen uit de richtlijn ‘Diagnostiek NSAID overgevoeligheid bij volwassen patiënten in het kader van NSAID-Exacerbated Respiratory Disease (NERD)’ uit 2016. Een richtlijn is geen wettelijk voorschrift. Zorg aan mensen met geneesmiddelen overgevoeligheid blijft maatwerk. Uw zorgverlener kan daarom besluiten van de richtlijn af te wijken.

 

Deze brochure is geschreven door de leden van de werkgroep van de richtlijn ‘Diagnostiek NSAID overgevoeligheid bij volwassen patiënten in het kader van NSAID-Exacerbated Respiratory Disease (NERD)’ en Qualicura. De inhoud van de brochure is ook afgestemd met zorgverleners (allergologen, dermatologen, KNO-artsen en longartsen) en een vertegenwoordiger van de Vereniging van Allergie Patiënten (V.A.P.).

 

De ontwikkeling van de brochure is gefinancierd uit de Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS).