Verklarende woordenlijst

ADAS-cog	afkorting van in klinische trials vaak gebruikte cognitieve meetschaal: de Alzheimer's Disease Assessment Scale-cognitive scale
ADCS-ADL	afkorting van in klinische trials vaak gebruikte meetschaal voor activiteiten van het dagelijks leven: de Alzheimer's Disease Cooperative Study ADL Scale
Anticonvulsiva	geneesmiddelen tegen epilepsie(aanvallen)
Antidepressiva	geneesmiddelen ter behandeling van depressie
Antipsychotica	geneesmiddelen ter behandeling van psychose
Casemanagement	een vorm van zorgorganisatie voor patiënten met dementie en hun mantelzorgers in de thuissituatie en het verzorgingshuis waarin psychosociale (en soms) medicamenteuze interventies worden gecombineerd en de patiënt in zijn of haar hele traject van dementie wordt begeleid
Cholinesteraseremmers	geneesmiddelen geregistreerd voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer (en dementie bij de ziekte van Parkinson/ Lewy body dementie), die werken door het enzym te remmen dat de neurotransmitter acethylocholine afbreekt in de synapsspleet tussen de neuronen
Cognitieve functies	de psychische hersenfuncties worden in verschillende domeinen onderscheiden, zoals aandacht, geheugen, taal, planning, abstractie en oordelen.
Cognitieve herstructurering	cognitieve herstucturering is een eenvoudige vorm van psychotherapie, die irreële gedachten en gevoelend door inzicht en training probeert te vervangen door meer positieve gedachten.
Cognitieve reframing	is het zelfde als cognitieve herstructurering
Cognitieve screening	eerste eenvoudige test onderzoek van de cognitieve functies (met instrumenten als MMSE, OLD, kloktekentest, MoCa, 7 minutes screen).
Cognitieve stimulatie/realiteitsoriëntatie	realiteitsoriëntatie is het oudste en bekendste programma waarin systematische aandacht wordt besteed aan geheugen- en oriëntatieoefening in tijd plaats en persoon, met als doel dat de persoon met dementie zijn omgeving beter begrijpt en daardoor meer zelfvertrouwen en autonomiegevoel krijgt
Cognitieve training	Verzamelnaam voor vele trainingsvormen van de cognitieve functies, van gaming tot geheugentraining
Dementie	Syndroom dat wordt gedefinieerd door de aard en omvang van verlies van cognitieve functies, zodanig dat het normale functioneren in het dagelijks leven negatief is beïnvloed (zie criteria in de richtlijn).
Dementie bij de ziekte van Parkinson	dementie voorkomend bij de ziekte van Parkinson, vaak bestaand uit een mengvorm van Alzheimer type patholologie en corticale Lewy bodies (zie criteria in de richtlijn).
Dementie met Lewy bodies	dementie voorkomend bij tekenen van Parkinsonisme, veroorzaakt door corticale Lewy bodies (zie criteria in de richtlijn).
Dementie van gemengde etiologie	dementie die niet door één maar door meerdere pathologische sunstraten wordt verklaard, bijvoorbeeld het tegelijk voorkomen van Alzheimer type pathologie en vasculaire pathologie in de hersenen. Een patiënt voldoet dan ook vaak aan de 'mogelijke' criteria voor meerdere van de nosologische klassen.
Diagnostische classificatiecriteria	door professionals gebruikte criteria om ziekten te classificeren (bijvoorbeeld ICD en DSM).
Emotiegeoriënteerde stimulatieprogramma’s	emotiegeoriënteerde stimulatieprogramma’s zijn interventies gebaseerd op het vergroten van eigenwaarde en respectvolle communicatie.
Frontotemporale dementie	dementie met een specifieke etiologie, beginnend met gedragsstoornissen in plaats van geheugenstoornissen en fronto/temporopariëtale lob schade (zie criteria in de richtlijn).
Indicator	indicatoren zijn meetbare elementen van de zorgverlening die een aanwijzing geven over de mate van kwaliteit van de geleverde zorg, meestal aangeduid als 'kwaliteitsindicator'..
Kennishiaat	onderwerp waarvoor onvoldoende wetenschappelijk evidence beschikbaar is.
Klinisch neurofysiologisch onderzoek	functioneel onderzoek van het centraal en perifeer zenuwstelsel, bijvoorbeeld (EEG, EMG, evoked potential onderzoek, etc.)
Liquoronderzoek	neurochemisch biomarkers onderzoek van stoffen die specifieke concentraties hebben in de cerebrospinale vloeistof
Mantelzorgers	mantelzorg is zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een hulpbehoevende door één of meerdere leden van diens directe omgeving, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie.
MCI: ‘mild cognitive impairment’ of lichte cognitieve stoornissen	een syndroom diagnose waarbij de patiënt wel klachten of zorgen over de cognitieve vermogens heeft; met objectiveerbare stoornissen in één of meer cognitieve domeinen; zonder verlies van onafhankelijkheid in het dagelijks functioneren en met minimale hinder (zie Albert et al., The diagnosis of mild cognitive impairment due to Alzheimer’s disease: recommendations from the National Institute on Aging and Alzheimer’s Association workgroup. Alzheimer’s & Dementia 2011;1-10)
Memantine	geneesmiddel dat geregistreerd is voor de matig ernstige vormen van de ziekte van Alzheimer en dat werkt door het blokkeren van de zogenaamde NMDA receptor (die de glutamaa influx in de zenuwcel reguleert).
MMSE	mini Mental Staten examination (0: lage score; 30: maximum score): bekendse screenings instrument van cognitieve functies bij vermoeden op dementie.
Neuropsychiatrische symptomen	psychiatrische symptomen zoals angst, somberheid, agitatie, agressie, apathie, ontremming en andere, die vaak voorkomen als complicatie van de verschillende neurodegeneratieve ziekten die een dementiesyndroom verzoorzaken. (De werkgroep verkiest in de richtlijn deze term boven gedragsproblemen of probleemgedrag.)
Neuropsychologisch onderzoek	diepgaand onderzoek van de cognitieve functies onder supervisie van een klinisch neuropsycholoog.
Niet-cognitieve symptomen	bijvoorbeeld afwijkend gedrag, waarneem- of stemmingsstoornissen of emotionele labiliteit zijn niet-cognitieve symptomen die kunnen voorkomen bij dementie.
PET	Positron Emission Tomografie: is een beeldvormende techniek waarbij een radioactief isotoop (een radionuclide) wordt toegediend aan een patiënt, bij dementiediagnostiek vaak een met Fluor gelabelde isotoop, bijvoorbeeld van glucose.
Psycho-educatie	het gericht informeren van patiënten en naasten over de oorzaken, symptomen, prognose, zelfmanagement en behandeling, in dit geval van (bepaalde vormen van) dementie
Psychose	psychiatrische syndroom dat wordt gedefinieerd door waarnemingsstoornissen (hallucinaties of wanen).
Psychosociale interventies	vaak aangeduid als niet-medicamenteuze interventies, doch de werkgroep geeft de voorkeur aan de term pyschosociale interventie, omdat die beter aangeeft dat het gaat om interventies waar een of meerdere psychische en of sociale (omgevings) interventies (vaak gecombineerd) worden aangewend, ter verbetering van de kwaliteit van leven van de patiënt (en/of naaste of beide).
Reminiscentietherapie	bij reminiscentie worden herinneringen opgehaald, waarbij het gaat om het plezier dat men beleeft aan het reminisceren zelf.
Richtlijn	een richtlijn is een document met aanbevelingen ter ondersteuning van zorgverleners en zorggebruikers, gericht op het verbeteren van de kwaliteit van zorg, berustend op wetenschappelijk onderzoek aangevuld met expertise en ervaringen van zorgverleners en -gebruikers.
Rijgeschiktheid	de geschiktheid om zelfstandig een auto te besturen, gelet op met name ziekten, beperkingen en medicatiegebruik (zie Regeling eisen rijgeschiktheid (VWS 2000). De rijgeschiktheid is vaak moeilijk te beïnvloeden, zeker wanneer deze door een neurodegeneratieve aandoening verminderd is.
Rijvaardigheid	de vaardigheid die nodig is voor het besturen van een voertuig. De term wordt voornamelijk in de verkeerswetgeving gebruikt. De rijvaardigheid is in veel gevallen positief te beïnvloeden, bijvoorbeeld met rijles of door medicatie (i.c. psychofarmaca) aan te passen.
Sensore stimulatie	sensore stimulatie omvat een heterogene groep van interventies. De effecten van de volgende interventies worden hier beschreven: snoezelen, massage, aromatherapie, acupunctuur, muziektherapie en lichttherapie.
Souvenaid	souvenaid is een mix van natuurlijke dieet verbindingen en micronutriënten, met name choline, uridine en de omega-3-vetzuur DHA.
SPECT	Single Photon Emission Computer Tomografie, is een beeldvormende techniek waarbij een radioactief isotoop (een radionuclide) wordt toegediend aan een patiënt, bij dementiediagnostiek vaak in het kader van Lewy body dementie.
Structurele beeldvorming	beeldvorming die de structuur van de hersenen laat zien, met name met CT of MRI scan.
Validatietherapie	validatietherapie is gericht op respectvolle communicatie. Hierbij worden de meningen en gevoelens van de persoon met dementie gerespecteerd, onafhankelijk van of de inhoud ervan strikt juist is.
Vasculaire dementie	dementie veroorzaakt door belangrijke schade van de vaatvoorziening van het brein en/of met infarcten en witte stof schade (zie criteria in de richtlijn).
Wilsbekwaamheid	het in staat zijn tot het afwegen van zijn of haar belangen ter zake.
Wilsverklaring	een formele verklaring van de patiënt over behandeling die iemand niet meer wil, of over behandeling die men juist wel wil (bijvoorbeeld inzake euthanasie).
WMD	afkorting vaak gebruikt voor aanduiding van alle organisaties in Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening (W&MD)
Ziekte- of nosologische diagnostiek	diagnostiek gericht op het vaststellen van de oorzaak van een dementiesyndroom bij de individuele patiënt.
Ziekte van Alzheimer	meest voorkomende vorm van dementie (zie classificatie criteria).
Ziekte van Creutzfeldt-Jakob	zeer zeldzame en snel progressieve vorm van dementie, die besmettelijk kan zijn en gepaard gaat met allerlei andere neurologische uitvalsverschijnselen (zie diagnostische criteria).
Zorgdiagnostiek	het in kaart brengen van de zorgbehoeften en –prioriteiten van een patiënt en diens naaste/mantelzorger in zijn/haar sociale systeem.
Zorgstandaard Dementie	een door Alzheimer Nederland in samenwerking met de andere veldpartijen uit consesnsusvorming ontstaan overzicht van de zorgverstrekkingen die een rol kunnen spelen bij diagnostiek, begeleiding en behandeling van dementiepatiënten.