Checklist voor het beoordelen van de wilsbekwaamheid

Checklist voor het beoordelen van de wilsbekwaamheid*

 

Aanleiding 

• Om welke behandelbeslissing gaat het en hoe ingrijpend is deze?
• Wat is de huidige medische toestand?
• Wat is de prognose?
• Welke context is van belang? Denk bijvoorbeeld aan het ontbreken van een steunsysteem of toezicht bij een gewenst vertrek uit het ziekenhuis.
• Is er een wilsbeschikking?

 

Besluit tot gestructureerde beoordeling wilsbekwaamheid 

• Gaat het om beslissing waarvoor de expliciete en weloverwogen keuze van de patiënt noodzakelijk is?
• Zijn er gerede twijfels over de wilsbekwaamheid van de patiënt? Bijvoorbeeld ongebruikelijke antwoorden, ‘plotselinge’ toestemming, persistente weigering zonder toelichting, wisselende instemming, verwarde indruk.

 

Informeren patiënt 

• Geef uitleg over de reden om de wilsbekwaamheid (nader) te be­oorde­len.
• Verstrek (nogmaals) adequate informatie over de aard, doel en mogelijke complicaties van voorgestelde behandeling/onderzoek.
• Geef de patiënt voldoende tijd om kennis hiervan te nemen en bespreek de verschillende opties.

 

Voorafgaand overleg

• Bespreek de situatie en aanleiding met de wettelijk vertegenwoordiger/familie.
• Overleg met andere hulpverleners over de situatie om de beoordeling waar nodig multidisciplinair te maken.
• Maak daarbij ook van schriftelijke informatiebronnen of andere (video bv) gebruik, gezien de geheugenproblemen bij de patient

 

Beoordeel wilsbekwaamheid

Criteria Appelbaum en Grisso:

• maken en uiten van een keuze;
• begrijpen van informatie;
• beseffen en waarderen van informatie voor de eigen situatie;
• logisch redeneren.

 

Voorbeeldvragen:

• ‘Kunt u mij vertellen wat uw beslissing is?’

• ‘Kunt u in eigen woorden zeggen wat ik u verteld heb?’

• ‘Gelooft u dat u onderzoek of behandeling nodig heeft?’

• ‘Wat zullen de consequenties zijn van uw besluit?’

• ‘Kunt u mij de voor- en nadelen van het besluit vertellen?’

• ‘Kunt u mij op basis van de informatie vertellen hoe u tot uw besluit bent gekomen?’

 

• Overweeg inzet beoordelingsinstrument (bijvoorbeeld de MacCaT, Macarthur Competence assessment Tool).
• Zijn er aanwijzingen voor een huidige psychiatrische of cognitieve stoornis die de wilsbekwaamheid beïnvloedt? zo ja: overweeg dan te overleggen met een (ouderen)psychiater of klinisch geriater/internist-ouderengeneeskunde.

 

Bespreek en overleg de beoordeling 

• Geef uitleg over de beoordeling en de uitkomst aan patiënt (voor zover mogelijk) en wettelijk vertegenwoordiger.
• Bij wilsonbekwaamheid: bespreek de kans op herstel van wilsbekwaamheid.
• Bij wilsonbekwaamheid: verkrijg vervangende toestemming van de wettelijk vertegenwoordiger van patiënt.
• Bij verzet van patiënt is er extra zorgvuldigheid nodig bij de bepaling van de noodzaak en kans van slagen onderzoek en/of behandeling.

 

Dossiervorming 

• Noteer de indicatie, inhoud en het resultaat van de beoordeling van de wilsbekwaamheid.
• Leg vast wanneer de wilsbekwaamheid geëvalueerd gaat worden. Dit moet regelmatig gebeuren, zeker als deze gedeeltelijk en/of wisselend is.

 

MacCAT = MacArthur Competence Assessment Tool

* Een uitgebreide checklist is te vinden op www.artsennet.nl en in Knuiman (2006)

 

Bron:     Tabel 2 uit Vinkers CH, van de Kraats GB, Biesaart M, et al. Is mijn patiënt wilsbekwaam? volg de leidraad. Ned Tijdschr Geneeskd 2014;158:A7229.