Algemene inleiding

Achtergrondinformatie over deze richtlijn

De richtlijn ‘diagnostiek en behandeling van ongecompliceerde pneumonie bij kinderen in de tweede en derde lijn’ is een initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK). Deze nieuwe richtlijn is grotendeels gebaseerd op de ‘BTS guidelines for the management of community acquired pneumonia in children: update 2011’, aangevuld met de uitwerking van onderwerpen waarover discussie is voor de Nederlandse situatie. Hiervoor zijn evidence reviews met behulp van GRADE opgesteld. Daarnaast sluit de richtlijn aan op de NVK richtlijn Koorts.

De richtlijn is bedoeld voor de diagnostiek en behandeling van kinderen van 1 maand tot 18 jaar met een ongecompliceerde pneumonie. Neonaten, jonge kinderen met een bronchiolitis of met een bovenste luchtweginfectie en/of viraal piepen worden niet volgens deze richtlijn behandeld. Kinderen met recidiverende lage luchtweginfecties en onderliggend lijden (immuunstoornis, chronische longaandoeningen, neuromusculaire aandoeningen, ernstige psychomotore retardatie, cor vitium) of met een pneumonie in het ziekenhuis opgelopen worden tevens niet volgens deze richtlijn behandeld.

 

Aanleiding

Pneumonie komt zeer frequent voor, met name bij kinderen < 5 jaar.1 Wereldwijd overlijdt 15% van de kinderen onder de 5 jaar aan een pneumonie. Studies die zich richten op het identificeren van de verwekker van een ongecompliceerde pneumonie bij kinderen worden bemoeilijkt door de lage opbrengst van de bloedkweek en de belemmering om materiaal vanuit de longen te verkrijgen (sputum, bronchoalveolair lavaat). De meest voorkomende bacteriële verwekker bij kinderen van alle leeftijden is nog steeds de Streptococcus pneumoniae, gevolgd door Haemophilus influenzae en Mycoplasma pneumoniae. Zie ook de Nederlandse incidentiecijfers.  

Hoewel pneumonie frequent voorkomt is er nog veel onduidelijkheid over de beste diagnostiek en behandeling. Uit de beschikbare literatuur blijkt dat het klinisch oordeel van de arts een goede voorspeller is voor het aantonen van een pneumonie. Een interessante vraag is daarom welke rol aanvullend onderzoek kan spelen bij kinderen met een ongecompliceerde pneumonie die zich presenteren bij de kinderarts. 

Met name bij kinderen onder de 2 jaar zijn virale verwekkers een belangrijke oorzaak voor onderste luchtweginfecties, terwijl in de praktijk vaak antibiotica wordt voorgeschreven2-9. En, hoewel bacteriële infecties in de regel antibiotische therapie vereisen, is vaak niet duidelijk in hoeverre deze het klinische beloop beïnvloeden. Het is van belang om te realiseren dat meerdere studies laten zien dat soms ook bij asymptomatische kinderen ziekteverwekkers kunnen worden aangetoond2-9. Er is dus niet altijd een causaal verband tussen de klachten van de patiënt en het aantonen van de aanwezigheid van de mogelijke ziekteverwekker.  Dit is van belang voor de interpretatie van positieve diagnostiek.

Deze onzekerheden zijn voor de commissie ‘Richtlijnen en indicatoren’ van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde aanleiding geweest voor het ontwikkelen van een richtlijn. 

 

Definities

Met een ongecompliceerde pneumonie wordt in deze richtlijn het volgende bedoeld: 

 

In deze richtlijn zijn een aantal groepen en aandoeningen geëxcludeerd, namelijk:

Juridische betekenis van richtlijnen

Richtlijnen zijn geen wettelijke voorschriften, maar op ‘evidence' gebaseerde inzichten en aanbevelingen waaraan zorgverleners moeten voldoen om kwalitatief goede zorg te verlenen. Na autorisatie van de richtlijn door een beroepsvereniging, wordt de richtlijn gezien als deel van de ‘professionele standaard'. Aangezien de aanbevelingen hoofdzakelijk gebaseerd zijn op de ‘gemiddelde patiënt', kunnen zorgverleners op basis van hun professionele autonomie waar nodig afwijken van de richtlijn. Afwijken van richtlijnen kan in bepaalde situaties zelfs noodzakelijk zijn. Wanneer van de richtlijn wordt afgeweken, dient dit beargumenteerd en gedocumenteerd te worden. 

 

Verklaring symbolen:

• Kwaliteit van het bewijs BTS-richtlijn:

 

Evidence level

Definition

Guideline statement grade

Ia

A good recent systematic review of studies designed to answer the question of interest

A+

Ib

One or more rigourous studies designed to answer the question, but not formally combined

A-

II

One or more prospective clinical studies, which illuminate, but do not rigorously answer, the question

B+

III

One or more retrospective clinical studies which illuminate, but do not rigorously answer, the question

B-

IVa

Formal combination of experts views

C

IVb

Other information

D

• Daar waar afgeweken wordt van of aangevuld wordt op de BTS Guideline is dit aangegeven met

. Good clinical practice points zijn met een symbool aangegeven: 

 

Referenties

  1. Rudan I, Boschi-Pinto C, Biloglav Z, Mulholland K, Campbell H. Epidemiology and etiology of childhood pneumonia. Bull World Health Organ 2008; 86:408.
  2. Jansen RR, Wieringa J, Koekkoek SM, Visser CE, Pajkrt D, Molenkamp R, et al., Frequent detection of respiratory viruses without symptoms: toward defining clinically relevant cutoff values. J Clin Microbiol, 2011; 49: 2631-6.
  3. Wishaupt JO, Russcher A, Smeets LC, Versteegh FG, Hartwig NG. Clinical impact of RT-PCR for pediatric acute respiratory infections: a controlled clinical trial. Pediatrics 2011; 128:  e1113-20. 
  4. Zalm MM van der, Wilbrink B, Ewijk B van, Overduin P, Wolfs TF, Ent CK van der. Highly frequent infections with human rhinovirus in healthy Young children: a longitudinal cohort study. J Clin Virol 2011; 52: 317-20.
  5. Bergh MR van den, Biesbroek G, Rossen JW, Steenhuijsen Piters WA de, Bosch AA, Gils EJ van, et al. Associations between pathogens in the upper respiratory tract of young children: interplay between viruses and bacteria. PLoS One 2012; 7: e47711.
  6. Spuesens EB, Fraaij PL, Visser EG, Hoogenboezem T, Hop WC, Adrichem LN van, et al. Carriage of Mycoplasma pneumoniae in the upper respiratory tract of symptomatic  and asymptomatic children: an observational study. PLoS Med 2013; 10: e1001444.
  7. Rhedin S, Lindstrand A, Rotzen-Ostlund M, Tolfvenstam T, Ohrmalm L, Rinder MR, et al. Clinical utility of PCR for common viruses in acute respiratory illness. Pediatrics 2014; 133: e538-45.
  8. Jain S, Williams DJ, Arnold SR, Ampofo K, Bramley AM, Reed C, et al. Community-acquired pneumonia requiring hospitalization among U.S. children. N Engl J Med 2015; 372: 835-45.
  9. Martin ET, Kuypers J, McRoberts JP, Englund JA, Zerr DM. Human Bocavirus 1 Primary Infection and Shedding in Infants. J Infect Dis 2015; pii: jiv044.